Alles over beurscrashes: komt er een beurscrash in 2023?

Beurscrashes; er zijn vele boeken over geschreven en veel beleggers zijn er bang voor. Hoe ontstaat een beurscrash nu eigenlijk en welke aspecten kenmerken zo een typische crash? We bespreken in dit artikel de definitie en bekijken enkele grote beurscrashes uit het verleden. Vervolgens bespreken we de huidige situatie op de beurzen en geven we tips en tricks hoe u kunt beleggen tijdens een beurscrash.

Wat is een beurscrash?

Een beurscrash, of beurskrach, kenmerkt zich door een (plotseling) sterke daling van de beurskoersen. De overgrote meerderheid van de markt zal sterk in waarde afnemen. Zo een daling gaat veelal gepaard met onrust of zelfs paniek en heeft bovendien vaak sociaal economische gevolgen.

Beurscrash betekenis

De twee termen beurscrash en bearmarket zijn geen synoniemen, maar zijn wel nauw aan elkaar verbonden. Toch is een beurscrash theoretisch gezien wat anders dan een zogeheten bearmarket, waarbij koersen over langere tijd gestaag dalen. Normaliter spreken we van een bearmarket nadat een markt 20% van zijn waarde heeft verloren vanaf de top. Over een ‘echte’ beurscrash spreekt men veelal indien in een periode van dagen tot enkele weken de koersen extreem snel dalen. Beleggers spreken meestal van een crash als de markten bijvoorbeeld dalen met 40% á 50%, zoals we bijvoorbeeld in 2000 en 2008 hebben gezien. Deze dalingen duurden vaak zelfs maanden tot enkele jaren. Een markt waarbij de prijzen langzaam steeds verder dalen zonder grote schokken noemt men ook wel een ‘sluipcrash’. Een ‘kortstondige’ beurscrash kan echter ook plaatsvinden in een bullmarkt, zoals bijvoorbeeld in 1987.

Saillant detail: de maand oktober staat berucht als een echte crashmaand, doordat de twee bekendste en grootste beurscrashes ooit plaatsvonden in deze maand, die van 1929 en 1987.

Beurscrashes uit het verleden

Wanneer er precies een nieuwe beurscrash plaatsvindt, is natuurlijk nooit exact te voorspellen. Gebeurtenissen uit het verleden bieden bovendien geen garantie voor de toekomst. Beurscrashes hebben vaak verschillende redenen en vinden bovendien plaats in een andere tijd (van leven). Toch kunnen we van de geschiedenis leren en correlaties proberen te herkennen. Door naar gebeurtenissen uit het verleden te kijken, kunnen we ontdekken wat de oorzaken waren van eerdere beurscrashes. We bespreken hieronder de vier belangrijkste beurscrashes uit het verleden.

Beurscrash 1929

De beurscrash van 1929 in New York, (donderdag 24 oktober 1929) ook wel bekend als Zwarte Donderdag, was de eerste beurscrash met wereldwijde gevolgen. Aandelenkoersen op de NYSE begonnen ineens extreem te dalen, waardoor beleggers in paniek hun aandelen verkochten. Hierdoor ontstond een domino-effect. Uiteindelijk sloot de Dow Jones in 1 dag 15% lager en de index in Amsterdam verloor ruim 12%. In circa anderhalve maand tijd verloor de Dow zelfs bijna 50% van zijn waarde.

De krach van 1929 was het startschot van de crisis van de jaren ’30, de grootste economische depressie ooit. De beurscrash werd gevolgd door een bankencrisis en een internationale schuldencrisis, waarvan de directe gevolgen vrijwel het gehele decennium voelbaar bleven. Pas in 1932 zette de Dow Jones zijn bodem, de index was op dat moment met 89% (!) in waarde gedaald.

Oorzaken beurscrash 1929

De crisis was een direct gevolg van de Eerste Wereldoorlog. De Amerikaanse boeren verleenden in die tijd veel voedselhulp aan Europa. Toen Europese boeren weer zelf voedsel gingen verbouwen, kwamen de Amerikaanse boeren met een overschot te zitten, waardoor de prijzen hard daalden. Dit zorgde voor enorme schulden, wat nadelig was voor de plattelandsbanken. Bedrijven die rendabel en solvabel waren konden geen leningen meer aangaan door de liquiditeitscrisis na de beurscrash van 1929. Hierdoor was het voor ondernemingen niet meer mogelijk om investeringen te doen en werknemers te betalen. Doordat de werknemers niet meer betaald konden worden, volgden er een heleboel ontslagen. Tegen 1933 zou meer dan een kwart van de Amerikaanse bevolking werkloos zijn geweest.

Toen de Verenigde Staten in 1929 door de crisis in eigen land deze steun opzegden, werd Duitsland meteen in de recessie meegezogen. Werkloosheid nam enorm toe, bestedingen en investeringen namen af. Mede door de zwakke economie kon Adolf Hitler in 1933 als populistische rechts-extremist makkelijk aan de macht komen.

Beurscrash 1987

Een andere bekende beurscrash is die van 19 oktober 1987, ook wel bekend als “Black Monday”. Op de vrijdag ervoor sloot de Dow Jones index al 4% lager, om vervolgens op maandag met een verlies van 9% te openen. Opnieuw raakten beleggers in paniek, waardoor iedereen tegelijk naar de uitgang begon te rennen en het verlies die dag opliep tot 25%(!). Deze dag is nog altijd recordhouder van de grootste daling op één beursdag.

De dag daarna stond de index aanvankelijk nog eens 7% in het rood om vervolgens een bodem neer te zetten en hoger te sluiten.  De daling had vooral te maken met de sterk opgelopen kapitaalmarktrente. Nadat de Amerikaanse minister James Baker zich in het weekend ook nog eens kritisch uitliet over het economische beleid van de Duitsers, was het hek helemaal van de dam.

Volgens sommigen verergerde de daling door automatische handelssystemen, die destijds nog relatief nieuw waren op de beurs. De daling creëerde een domino-effect, waardoor steeds meer stoploss-orders werden geactiveerd. De Federal Reserve verlaagde de beleidsrente en ook de lange rente, die de dagen voor de crash tot boven 10% was gestegen, daalde weer tot onder dit niveau. De rust was snel weer wedergekeerd en de aandelenmarkten vervolgden hun weg omhoog.

Beurscrash 2000

We zijn aangekomen bij de crashes die bij de huidige generatie beleggers wellicht wat verser in het geheugen staan. De crash van 2000, ook wel bekend als de “Dotcom bubble”, was een typische sluipcrash. Door de internethype waren er tussen 1997 en 2000 enorm veel nieuwe internetbedrijven bijgekomen en stegen vele aandelen tot recordhoogtes. Een combinatie van snel stijgende koersen van aandelen, grootschalige beursspeculatie door individuen en makkelijk verkrijgbaar investeringskapitaal creëerde een enorme zeepbel op de aandelenmarkten.

Eind jaren ’90 heerste er een euforische stemming waarin gewone particulieren helemaal opgingen in de waan van de dag. Hierdoor kregen bedrijven, die vaak niet eens winstgevend waren, enorm hoge waarderingen. De realiteit was volledig zoek. Uiteraard konden vele bedrijven de verwachtingen niet waarmaken, waardoor in 2000 deze bubbel knapte. Tussen 2000 en 2002 verloor de Nasdaq, de Amerikaanse technologiebeurs, 83% aan waarde. Ook de S&P 500 verloor circa 50% aan waarde in dezelfde periode. De beurscrash zorgde wereldwijd voor een milde economische recessie.

Beurscrash 2008

De meeste recente beurscrash is die van 2008 en staat beter bekend als de kredietcrisis. Deze term dekt echter niet de gehele lading van deze crisis. Zoals u weet merken we de gevolgen van deze crisis nog tot op de dag van vandaag. De crisis werd in belangrijke mate veroorzaakt door een stagnerende huizenmarkt in de VS. Vanaf medio 2006 namen betalingsachterstanden duidelijk toe, met name bij de zogeheten subprime-hypotheken (laagste segment). Tevens bereikte een toenemend aantal hypotheekleningen het einde van hun rentevaste periode, en werden de huiseigenaren geconfronteerd met een aanmerkelijk hogere rente. Hun lasten namen daarmee sterk toe. In sommige situaties kon hierdoor sprake zijn van een verveelvoudiging van de maandelijkse lasten.

De Amerikaanse banken hadden deze subprime-hypotheken gebundeld en verpakt als ‘veilige’ obligaties. Veel banken kwamen hierdoor in de problemen en werden genoodzaakt voor honderden miljarden af te schrijven op gekochte obligaties. Door onderling wantrouwen droogde de interbancaire geldmarkt op. Banken durfden elkaar geen geld meer te lenen. De gehele daling tussen 2007 en 2009 kan een sluipcrash worden genoemd; over de hele wereld daalden indices met ruim 50%. Er zaten ook periodes bij waarin beurskoersen binnen enkele dagen/weken tientallen procenten verloren. De Nederlandse AEX-index daalde in de eerste week van oktober 2008 met 25%.

Complexe financiële producten – CDO’s 

De hypothecaire leningen werden door hypotheekbanken niet zelf gefinancierd, maar werden relatief snel door de hypotheekbanken aan derden doorverkocht. Dit proces staat bekend als securitization en de daaruit resulterende obligaties als mortgage backed securities (MBS). Een verdere innovatie van dit product vond plaats door middel van collateralized debt obligations (CDO’s). Hierbij werd binnen een pakket obligaties een onderlinge rangorde aangebracht ten aanzien van de volgorde waarin betaling van rente en aflossing zou worden ontvangen.

Mede doordat deze producten gecombineerd werden met derivaten, werd het moeilijk om in te schatten wat de waarde hiervan was. Michael Lewis, auteur van ‘The Big Short’, profiteerde van de crash door short te gaan in deze CDO’s. 

Andere grote recente beurscrashes:

Valt een beurscrash altijd te voorspellen?

Zoals u hierboven heeft kunnen lezen, ontstaat een beurscrash om verschillende redenen. Er spelen vaak wel problemen op de achtergrond, maar markten reageren nu eenmaal vaak anders dan men verwacht. In feite zouden we iedere week wel een gebeurtenis kunnen aangrijpen die een crash zou moeten veroorzaken. Een mooi beursgezegde luidt dan ook: the stock market climbs a wall of worry.

Tegelijkertijd zijn beleggers niet rationeel en laten zich leiden door hebzucht of de ‘fear of missing out‘. Hierdoor zijn markten goed in overdrijven en zien we extreme uitschieters aan zowel de boven- als onderkant. Hierdoor raken beleggers vaak in problemen, omdat ze te vroeg kopen of verkopen en/of te veel risico nemen. Een ander mooi beursgezegde luidt dan ook: The market can stay irrational longer than you can stay solvent. Deze uitschieters bieden uiteraard wel kansen voor contraire beleggers.

Grote beurscrashes lijken achteraf altijd voorspelbaar, en dit wordt aangeduid met het ‘Black-Swan’ principe. De zwarte zwaan is een begrip uit de economische wetenschap dat een onverwachte gebeurtenis aanduidt, een gebeurtenis die (bijna) niemand van tevoren heeft zien aankomen of heeft voorspeld. Deze gebeurtenissen hebben vaak een enorme impact op de wereld en zijn veelal schadelijk voor de welvaart. Kenmerkend is het feit dat het achteraf vaak juist allemaal logisch te verklaren is en dat iedereen het had kunnen zien aankomen.

Beurscrash in 2023?

In 2023 staat de markt voor een delicaat evenwicht tussen optimisme en voorzichtigheid. De Federal Reserve heeft aangekondigd de rente te verhogen naar het hoogste niveau in 22 jaar, wat investeerders nerveus maakt over de mogelijke gevolgen voor de economische groei, consumentenbestedingen en bedrijfswinsten. Het onzekere beleid van de centrale bank met betrekking tot toekomstige renteverhogingen voegt nog meer onzekerheid toe aan de markt, waardoor beleggers zich afvragen hoe dit van invloed zal zijn op de prijzen van activa en de kosten van leningen.

Bovendien leidt de vergelijking van de prestaties van vorig jaar in de eerste helft van 2023 tot voorzichtigheid. De stijging van de S&P 500 en de opwinding rond AI hebben geleid tot een nieuwe bullmarkt, maar zorgen over de inflatie en de toekomstgerichte aard van het tech-enthousiasme doen twijfels rijzen over de duurzaamheid ervan.

Signalen voor een beurscrash in 2023?

Het is echter wel duidelijk dat het momenteel flink rommelt op de financiële markten, mede door de oorlog in Oekrainë en een forse stijging van de inflatie en rentes. In de onderstaande paragrafen kijken we of er signalen zijn voor een beurscrash in 2023 en lichten we meer toe over de inflatie, stijgende rente en naderende omgekeerde rentecurve.

Recessievrees

Inflatie blijft een belangrijke zorg. Hoewel er enige verbetering is geweest in de afgelopen maanden, blijft het tempo van de inflatie onzeker. De sterke economische groei maakt het moeilijk voor Fed-voorzitter Jerome Powell om te suggereren dat de huidige renteverhoging de laatste zal zijn in de huidige verkrappingscyclus. Als de inflatie onverwacht snel stijgt, kan dit de koopkracht verminderen en leiden tot volatiliteit op de markt. Deze indictatoren staan voornamelijk in verband met een mogelijke recessie. Er gaan verschillende stemmen op dat sommige economieën zich al middenin een recessie bevinden of er nog een komt.

Daarom staat ook de arbeidsmarkt en de algehele economische activiteit staan onder de loep. Centrale banken zijn gemotiveerd om de rente te verhogen vanwege de sterker-dan-verwachte banengroei en economische activiteit sinds mei. Maar de werkelijke mate van economische vertraging is nog onzeker, wat leidt tot speculatie en nervositeit op de markt.

Het beleid van de Federal Reserve met betrekking tot rentebeslissingen en hun inflatieprognoses worden nauwlettend in de gaten gehouden. Centrale banken hebben hun rentevoorspellingen verhoogd vanwege de verwachte vertraging van de inflatie. Elke afwijking van deze prognoses kan leiden tot verdere marktvolatiliteit, aangezien beleggers hun verwachtingen en strategieën dienovereenkomstig aanpassen.

Het aanhouden van inflatie en de behoefte aan geduld zijn belangrijke overwegingen. Inflatie is in het verleden hardnekkiger en sterker gebleken dan verwacht, wat vraagt om voorzichtigheid bij het interpreteren van gegevens en het bepalen van het beleid. Een evenwicht moet worden gevonden tussen waakzaamheid en de tijd nemen om economische indicatoren zich te laten ontwikkelen.

Bovendien is het vooruitzicht van de rente een onderwerp van belang bij de Federal Reserve en economen. De effecten van een stijgende rente voor obligatieprijzen en activamarkten zijn aanzienlijk, wat kan suggereren dat rentetarieven op een hoger niveau zullen blijven, zelfs als de inflatie terugkeert naar lagere niveaus.

AI-optimisme

Terugkijkend naar de marktprestaties in 2022, waar een crash in de eerste helft werd gevolgd door volatiliteit gedurende het jaar, zijn beleggers voorzichtig met mogelijke onzekerheden in 2023. De herhaling van gebeurtenissen in de eerste helft van 2023, met een stijging in de S&P 500 en opwinding rondom Artificial Intelligence (AI), vraagt om voorzichtigheid, omdat de duurzaamheid van deze nieuwe bullmarkt wordt afgetast.

Wat is een omgekeerde rentecurve? (inverse yieldcurve)

In een normale economische situatie hebben leningen voor kortere looptijden een lagere rentevergoeding dan leningen voor langere looptijden. Dit is logisch te verklaren, aangezien het risico voor de geldverstrekker groter wordt naarmate de looptijd langer wordt. Bovendien moeten geldverstrekkers vergoed worden met een ‘premium’ voor de verwachte inflatie. Een omgekeerde rentecurve ontstaat wanneer rentes op de korte termijn hoger komen te liggen dan die op de langere termijn. Doorgaans spreekt dit weinig optimisme uit over de economische ontwikkelingen op de middellange termijn. Men spreekt van een omgekeerde rentecurve zodra de 1-jaars rente boven de Amerikaanse 10-jaars rente komt. Maar vooral de verhouding tussen de 2- en 10-jaars kapitaalmarktrente wordt goed in de gaten gehouden.

Historical 10Y-2Y spread on treasury yield

Wat te doen bij een beurscrash?

Het verleden heeft aangetoond dat aandelenmarkten op lange termijn vrijwel altijd stijgen. Uiteraard vinden stijgingen niet lineair plaats en zullen er altijd correcties plaatsvinden. Als we naar de geschiedenis kijken heeft elke beursdaling of crash altijd een interessant koopmoment opgeleverd voor aandelen. Het is dus belangrijk om genoeg cash aan de zijlijn te parkeren, zodat u na zo een crash uw favoriete aandelen (goedkoper) kunt oppikken. Hieronder bespreek ik welke dingen u kunt doen als u een beurscrash verwacht.

Voor de passieve belegger:

Voor de actieve belegger:

Zelf beleggen via LYNX?

LYNX geeft u de mogelijkheid om zelf in aandelen van bijna ieder beursgenoteerd bedrijf ter wereld te beleggen. Daarnaast kunt u ook beleggen in opties, futures, grondstoffen en andere derivaten. U heeft toegang tot ruim 130 beurzen in meer dan 30 landen. Bekijk het aanbod: